Signaleringslijst huiselijk geweld en kindermishandeling
----------------------------------------
Inhoudsopgave
1 Signalen van kindermishandeling (0-4 jaar)
De signalen
1.1 Lichamelijke signalen
1.2 Gedrag van het kind
1.2.1 Tegenover andere kinderen
1.2.2 Tegenover ouders
1.2.3 Tegenover andere volwassenen
1.3 Overig
1.4 Gedrag van de ouder
1.5 Gezinssituatie
Signalen specifiek voor seksueel misbruik
1.6 Lichamelijk welzijn
1.7 Gedrag van het kind
2 Signalen van kindermishandeling (4-12 jaar)
De signalen
2.1 Lichamelijk welzijn
2.2 Gedrag van het kind
2.2.1 Tegenover andere kinderen
2.2.2 Tegenover ouders
2.2.3 Tegenover andere volwassenen
2.3 Overig
2.4 Gedrag van de ouder
2.5 Gezinssituatie
Signalen specifiek voor seksueel misbruik
2.6 Lichamelijk welzijn
2.7 Gedrag van het kind
3 Signalen van kindermishandeling (12-18 jaar)
De signalen
3.1 Lichamelijke signalen
3.2 Gedrag van het kind
3.2.1 Tegenover andere kinderen
3.2.2 Tegenover ouders
4 Mishandeling meerderjarigen
4.1 De signalen
5 Signalen die specifiek zijn voor kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld
De signalen
5.1 Gedragsproblemen
5.2 Problemen in sociaal gedrag en competentie
5.3 Schoolproblemen
6 Observatieformulier
7 Bronnen
----------------------------------------
1 Signalen van kindermishandeling (0-4 jaar) ⤴
Deze lijst geeft een overzicht van signalen van kindermishandeling bij kinderen in de leeftijd van 0-4 jaar. De signalenlijst1 is een hulpmiddel om een vermoeden van kindermishandeling te onderbouwen, niet om kindermishandeling te 'bewijzen'. Vrijwel alle genoemde signalen kunnen namelijk een andere oorzaak hebben. Hoe meer van de genoemde signalen het kind uitzendt, hoe groter de kans dat er sprake is van kindermishandeling. Maar er zijn ook kinderen waaraan niet of nauwelijks valt op te merken dat ze worden mishandeld2.
De signalen
1.1 Lichamelijke signalen: ⤴
- Blauwe plekken, brandwonden, botbreuken, snij-, krab- en bijtwonden;
- Groeiachterstand;
- Voedingsproblemen;
- Ernstige luieruitslag;
- Slecht onderhouden gebit;
- Kind stinkt, heeft regelmatig smerige kleren aan;
- Oververmoeid;
- Vaak ziek;
- Ziektes herstellen slecht;
- Kind is hongerig;
- Achterblijvende motoriek;
- Niet zindelijk op leeftijd dat het hoort.
1.2 Gedrag van het kind: ⤴
- Weinig spontaan;
- Passief, lusteloos, weinig interesse in spel;
- Apathisch, toont geen gevoelens of pijn;
- In zichzelf gekeerd, leeft in fantasiewereld;
- Labiel;
- Erg nerveus;
- Hyperactief;
- Negatief zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen, faalangst;
- Negatief lichaamsbeeld;
- Agressief, vernielzucht.
1.2.1 Tegenover andere kinderen: ⤴
- Agressief;
- Speelt weinig met andere kinderen;
- Wantrouwend;
- Niet geliefd bij andere kinderen.
1.2.2 Tegenover ouders: ⤴
- Angstig, schrikachtig, waakzaam;
- Meegaand, volgzaam;
- Gedraagt zich in bijzijn van ouders anders dan zonder ouders.
1.2.3 Tegenover andere volwassenen: ⤴
- Angst om zich uit te kleden;
- Angst voor lichamelijk onderzoek;
- Verstijft bij lichamelijk onderzoek;
- Angstig, schrikachtig, waakzaam;
- Meegaand, volgzaam;
- Agressief;
- Overdreven aanhankelijk;
- Wantrouwend;
- Vermijdt oogcontact.
1.3 Overig: ⤴
- Plotselinge gedragsverandering;
- Gedraagt zich niet naar zijn leeftijd;
- Taal- en spraakstoornissen.
1.4 Gedrag van de ouder: ⤴
- Onverschillig over het welzijn van het kind;
- Laat zich regelmatig negatief uit over het kind;
- Troost het kind niet;
- Geeft aan het niet meer aan te kunnen;
- Is verslaafd;
- Is ernstig (psychisch) ziek;
- Kleedt het kind te warm of te koud aan;
- Zegt regelmatig afspraken af;
- Vergeet preventieve inentingen;
- Houdt het kind vaak thuis van school;
- Heeft irreële verwachtingen van het kind;
- Zet het kind onder druk om te presteren.
1.5 Gezinssituatie: ⤴
- Samengaan van stressvolle omstandigheden, zoals slechte huisvesting, financiële problemen en relatieproblemen;
- Sociaal isolement;
- Alleenstaande ouder;
- Partnermishandeling;
- Gezin verhuist regelmatig;
- Slechte algehele hygiëne.
Signalen specifiek voor seksueel misbruik
1.6 Lichamelijk welzijn: ⤴
- Verwondingen aan geslachtsorganen;
- Vaginale infecties en afscheiding;
- Jeuk bij vagina of anus;
- Pijn in bovenbenen;
- Pijn bij lopen of zitten;
- Problemen bij plassen;
- Urineweginfecties;
- Seksueel overdraagbare aandoeningen.
1.7 Gedrag van het kind: ⤴
- Drukt benen tegen elkaar bij lopen of oppakken;
- Afkeer van lichamelijk contact;
- Maakt afwezige indruk bij lichamelijk onderzoek;
- Extreem seksueel gekleurd gedrag en taalgebruik;
- Signalen specifiek voor meisjesbesnijdenis;
- Pijn bij het plassen of ophoping van urine in de blaas;
- Bloedverlies;
- Menstruatieklachten;
- Urineweginfecties;
- Chronische pijn in de onderbuik.
2 Signalen van kindermishandeling (4-12 jaar) ⤴
Deze lijst geeft een overzicht van signalen van kindermishandeling bij kinderen in de leeftijd van 4-12 jaar. De signalenlijst is een hulpmiddel om een vermoeden van kindermishandeling te onderbouwen, niet om kindermishandeling te 'bewijzen'. Vrijwel alle genoemde signalen kunnen namelijk een andere oorzaak hebben. Hoe meer van de genoemde signalen het kind uitzendt, hoe groter de kans dat er sprake is van kindermishandeling. Maar er zijn ook kinderen waaraan niet of nauwelijks valt op te merken dat ze worden mishandeld.
De signalen
2.1 Lichamelijk welzijn: ⤴
- Blauwe plekken, brandwonden, botbreuken, snij-, krab- en bijtwonden;
- Groeiachterstand;
- Te dik;
- Slecht onderhouden gebit;
- Regelmatig buikpijn, hoofdpijn of flauwvallen;
- Kind stinkt, heeft regelmatig smerige kleren aan;
- Oververmoeid;
- Vaak ziek;
- Ziektes herstellen slecht;
- Kind is hongerig;
- Eetstoornissen;
- Achterblijvende motoriek;
- Niet zindelijk op leeftijd dat het hoort.
2.2 Gedrag van het kind: ⤴
- Timide, depressief;
- Weinig spontaan;
- Passief, lusteloos, weinig interesse in spel;
- Apathisch, toont geen gevoelens of pijn;
- In zichzelf gekeerd, leeft in fantasiewereld;
- Labiel;
- Erg nerveus;
- Hyperactief;
- Negatief zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen, faalangst;
- Negatief lichaamsbeeld;
- Agressief, vernielzucht;
- Overmatige masturbatie.
2.2.1 Tegenover andere kinderen: ⤴
- Agressief;
- Speelt weinig met andere kinderen;
- Wantrouwend;
- Niet geliefd bij andere kinderen.
2.2.2 Tegenover ouders: ⤴
- Angstig, schrikachtig, waakzaam;
- Meegaand, volgzaam;
- Gedraagt zich in bijzijn van ouders anders dan zonder ouders.
2.2.3 Tegenover andere volwassenen: ⤴
- Angst om zich uit te kleden;
- Angst voor lichamelijk onderzoek;
- Verstijft bij lichamelijk contact;
- Angstig, schrikachtig, waakzaam;
- Meegaand, volgzaam;
- Agressief;
- Overdreven aanhankelijk;
- Wantrouwend;
- Vermijdt oogcontact.
2.3 Overig: ⤴
- Plotselinge gedragsveranderingen;
- Gedraagt zich niet naar zijn leeftijd;
- Slechte leerprestaties;
- Rondhangen na school;
- Taal- en spraakstoornissen.
2.4 Gedrag van de ouder: ⤴
- Onverschillig over het welzijn van het kind;
- Laat zich regelmatig negatief uit over het kind;
- Troost het kind niet;
- Geeft aan het niet meer aan te kunnen;
- Is verslaafd;
- Is ernstig (psychisch) ziek;
- Kleedt het kind te warm of te koud aan;
- Zegt regelmatig afspraken af;
- Vergeet preventieve inentingen;
- Houdt het kind vaak thuis van school;
- Heeft irreële verwachtingen van het kind;
- Zet het kind onder druk om te presteren.
2.5 Gezinssituatie: ⤴
- Samengaan van stressvolle omstandigheden, zoals slechte huisvesting, financiële
- problemen en relatieproblemen;
- Sociaal isolement;
- Alleenstaande ouder;
- Partnermishandeling;
- Gezin verhuist regelmatig;
- Slechte algehele hygiëne.
Signalen specifiek voor seksueel misbruik
2.6 Lichamelijk welzijn: ⤴
- Verwondingen aan geslachtsorganen;
- Vaginale infecties en afscheiding;
- Jeuk bij vagina en anus;
- Pijn in bovenbenen;
- Pijn bij lopen of zitten;
- Problemen bij plassen;
- Urineweginfecties;
- Seksueel overdraagbare aandoeningen.
2.7 Gedrag van het kind: ⤴
- Drukt benen tegen elkaar bij lopen of oppakken;
- Afkeer van lichamelijk contact;
- Maakt afwezige indruk bij lichamelijk onderzoek;
- Extreem seksueel gekleurd gedrag en taalgebruik;
- Zoekt seksuele toenadering tot volwassenen.
3 Signalen van kindermishandeling (12-18 jaar) ⤴
Deze lijst geeft een overzicht van signalen van kindermishandeling bij jongeren in de leeftijd van 12-18 jaar. De signalenlijst is een hulpmiddel om een vermoeden van kindermishandeling te onderbouwen, niet om kindermishandeling te 'bewijzen'. Vrijwel alle genoemde signalen kunnen namelijk een andere oorzaak hebben. Hoe meer van de genoemde signalen de jongere uitzendt, hoe groter de kans dat er sprake is van kindermishandeling. Maar er zijn ook jongeren waaraan niet of nauwelijks valt op te merken dat ze worden mishandeld.
De signalen
3.1 Lichamelijk welzijn: ⤴
- Blauwe plekken, brandwonden, botbreuken, snij-, krab- en bijtwonden;
- Te dik;
- Slecht onderhouden gebit;
- Regelmatig buikpijn, hoofdpijn of flauwvallen;
- Kind stinkt, heeft regelmatig smerige kleren aan;
- Oververmoeid;
- Vaak ziek;
- Ziektes herstellen slecht;
- Kind is hongerig;
- Eetstoornissen;
- Achterblijvende motoriek.
3.2 Gedrag van het kind: ⤴
- Timide, depressief;
- Weinig spontaan;
- Passief, lusteloos, weinig interesse in spel;
- Apathisch, toont geen gevoelens of pijn;
- In zichzelf gekeerd, leeft in fantasiewereld;
- Labiel;
- Erg nerveus;
- Hyperactief;
- Negatief zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen, faalangst;
- Negatief lichaamsbeeld;
- Agressief, vernielzucht;
- Overmatige masturbatie.
3.2.1 Tegenover andere kinderen: ⤴
- Agressief;
- Speelt weinig met andere kinderen;
- Vluchtige vriendschappen;
- Wantrouwend;
- Niet geliefd bij andere kinderen.
3.2.2 Tegenover ouders: ⤴
- Angstig, schrikachtig, waakzaam.
Aarzel niet om iets te doen, het belang van het kind staat voorop!
Veilig Thuis landelijk meldnummer: 0800-2000 (gratis en 24/7 bereikbaar)
4 Mishandeling meerderjarigen ⤴
Er is bijvoorbeeld sprake van huiselijk geweld als het slachtoffer wordt geslagen, uitgescholden, niet de zorg en liefde krijgt die hij of zij nodig heeft, tegen de zin seks heeft of geld moet afgeven. Het gaat niet alleen om geweld tussen man en vrouw, maar ook tussen ouders en kinderen en in homorelaties. Of tussen een tienermeisje en een loverboy. Er is wel altijd sprake van machtsverschil, van een afhankelijkheidsrelatie. In veel gevallen handelt een pleger uit een gevoel van onmacht. Niet alleen plegers en slachtoffers lijden onder huiselijk geweld. Een vaak vergeten groep zijn kinderen die getuige zijn van het geweld, of alleen maar 'voelen' dat er iets ergs aan de hand is. Onderzoek wijst uit dat de impact voor kinderen groot is. Zij kunnen zowel geestelijk als lichamelijk problemen ondervinden of problematisch gedrag gaan vertonen.
- Draagt bedekkende kleding;
- Vermijdt lichamelijke onderzoeken;
- Bagatelliseert lichamelijke klachten;
- Opvallende/plotselinge verandering in uiterlijke verzorging;
- Is afwezig, lijkt niet te horen wat je zegt;
- Geeft geen eigen grenzen aan;
- Heeft geen eigen mening, of geeft deze niet;
- Spreekt veelvuldig negatief en/of veroordelend over zichzelf;
- Heeft een stille, onbeweeglijke houding en oppervlakkige ademhaling;
- Heeft moeite met oogcontact;
- Trekt zich terug uit sociale contacten;
- Gedraagt zich in aanwezigheid van partner opvallend anders;
- Komt nooit zonder partner op afspraken;
- Beschikt niet over eigen geld, heeft geen inzicht in eigen financiën;
- Stelt vragen over echtscheiding en/of relatieproblemen; (zonder dat geweld ter sprake komt);
- Voelt zich oververantwoordelijk voor het slagen van de relatie;
- Lost problemen voor partner op en verdedigt partner;
- Onderdrukt eigen wensen en behoeften;
- Heeft vage verklaringen voor o.a. vernielingen in en om de woning, verwondingen bij zichzelf, gezinsleden en huisdieren;
- Is gevoelig voor verslaving en/of verslaafd.
De signalen
5.1 Gedragsproblemen: ⤴
- Agressie: kopiëren van gewelddadig gedrag van vader (sommige kinderen, met name
- jongens kopiëren hun vaders gedrag door hun moeder of jongere broertjes/zusjes te slaan);
- Alcohol- of drugsgebruik;
- Opstandigheid;
- Angst
- Depressie;
- Negatief zelfbeeld;
- Passiviteit en teruggetrokkenheid;
- Zichzelf beschuldigen;
- Verlegenheid;
- Suïcidaliteit.
5.2 Problemen in sociaal gedrag en competentie: ⤴
- Sociaal isolement: proberen thuissituatie geheim te houden en ondertussen aansluiting
- te vinden met leeftijdsgenoten (zonder ze mee naar huis te nemen);
- Wantrouwen ten aanzien van de omgeving;
- Gebrek aan sociale vaardigheden.
5.3 Schoolproblemen: ⤴
- Schooluitval;
- Moeite met concentreren;
- Overcompenseren (opvallende extra inzet op school).
6 Observatieformulier ⤴
Bij een vermoeden van kindermishandeling ga je eerst deze vragenlijst na om erachter te komen of je ongerustheid gegrond is.
Jongen/Meisje
......
Geboorte datum
......
Naam gastouder
......
Sinds wanneer is het kind in de opvang?
......
Sinds wanneer vertoont het kind opvallend gedrag?
......
Beschrijf het opvallende gedrag
......
Hoe is het contact met andere kinderen in het gezin?
......
Hoe is het contact met volwassenen?
......
Hoe is de uiterlijke verzorging van het kind?
......
Hoe is de algehele ontwikkeling van het kind (verstandelijk, sociaal, emotioneel, motorisch)?
......
Hoe is het contact tussen kind en gastouder?
......
Is daarin de laatste tijd verandering gekomen?
......
Hoe is het contact tussen het kind en zijn ouder?
......
Is daarin de laatste tijd verandering gekomen?
......
Zijn er bijzonderheden over het gastgezin te melden?
......
Is er de laatste tijd iets in het gedrag of in de situatie van het kind veranderd?
......
Gelden deze dingen ook voor de eventuele broertjes en zusjes?
......